Berlin

Herb Berlina

Berlin - stolica i największe miasto Królestwa Prus i zarazem Cesarstwa Niemieckiego. Zajmuje powierzchnię ok. 892 km² i zamieszkuje go około 2 mln osób.

Berlin jest podzielony na dwanaście okręgów administracyjnych (Bezirk). Przez przestrzeń miejską przepływają m.in. rzeki Sprewa i Hawela, a ponadto znajduje się wiele jezior i zatok, w tym największe Müggelsee.

Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z 1237 r. Berlin pełnił rolę historycznej stolicy Brandenburgii, Królestwa Prus, Związku Północnoniemieckiego i Cesarstwa Niemieckiego.

Geografia

Berlin leży we wschodniej części Niemiec. Dzięki swojemu położeniu pełni strategiczną rolę w Królestwie Prus.

Historia

Stolica Królestwa Prus i Cesarstwa Niemieckiego

Berlin uzyskał status stolicy Prus w 1701 roku wraz z koronacją Fryderyka I na króla Prus, co zostało uczynione oficjalnie edyktem ustanawiającym Królewską Rezydencję w Berlinie poprzez połączenie miast: Berlin, Kölln, Friedrichswerder, Dorotheenstadt i Friedrichstadt 17 stycznia 1709 roku. W rezultacie liczba mieszkańców Berlina wzrosła do ok. 55 tys. Wkrótce potem powstały nowe przedmieścia, powiększając Berlin. Około 1800 roku miasto rozwinęło się w jedno z centrów niemieckiego krajobrazu kulturowego, co znalazło wyraz w metropolitalnej kulturze obywatelskiej znanej jako "berliński klasycyzm". Tolerancja religijna i społeczna w tym okresie uczyniła Berlin jednym z najważniejszych miast oświecenia w Europie.

Po klęsce Prus przez wojska Napoleona w 1806 r. król Fryderyk Wilhelm III opuścił Berlin i udał się do Królewca. Władze i zamożne rodziny wyprowadziły się z Berlina. Wojska francuskie okupowały miasto od 1806 do 1808 r. Pod rządami reformatora Freiherr vom und zum Stein, w 1808 r. uchwalono nowy kodeks miejski Berlina, co doprowadziło do powstania pierwszej swobodnie wybieranej rady miejskiej. Wybrano burmistrza, który stanął na czele nowej administracji. Zaprzysiężenie nowej administracji miasta, zwanej magistratem, odbyło się w berlińskim ratuszu.

Istotną rolę w reformach szkół i instytucji naukowych odegrało zaproponowane przez Wilhelma von Humboldta utworzenie Uniwersytetu Berlińskiego. Nowy uniwersytet (1810) szybko rozwinął się w intelektualne centrum Berlina i wkrótce zyskał powszechną sławę. Dalsze reformy, jak wprowadzenie podatku handlowego, ustawa o policji handlowej (ze zniesieniem przepisów cechowych), uchwalona za kanclerza stanu Karla Augusta von Hardenberga, cywilne równouprawnienie Żydów i odnowienie systemu wojskowego doprowadziły do nowego impulsu rozwojowego Berlina. Przede wszystkim dały one podwaliny pod późniejszy rozwój przemysłowy miasta. Król wrócił do Berlina pod koniec 1809 roku. 28 maja 1813 roku po raz ostatni w Prusach wykonano wyroki śmierci przez spalenie na stosie w Jungfernheide.

W kolejnych dekadach aż do ok. 1850 r. nowe fabryki osiedlały się poza murami miasta, gdzie imigranci znajdowali zatrudnienie jako robotnicy lub robotnicy dniówkowi. W efekcie liczba mieszkańców podwoiła się z powodu imigracji ze wschodnich części kraju. Powstały ważne firmy takie jak Borsig, Siemens i AEG i wkrótce Berlin został uznany za miasto przemysłowe. Towarzyszyło temu również polityczne powstanie berlińskiego ruchu robotniczego, który rozwinął się w jeden z najsilniejszych na świecie.

Unter den Linden, róg Friedrichstraße, około 1900 r. W wyniku rewolucji marcowej król poszedł na liczne ustępstwa. W 1850 r. uchwalono nową konstytucję miasta i kodeks miejski, na mocy których ponownie zniesiono wolność prasy i zgromadzeń, wprowadzono nowy trójklasowy system wyborczy i poważnie ograniczono uprawnienia radnych miejskich. Z kolei prawa szefa policji Hinckeldeya zostały wzmocnione. W czasie swojej kadencji do 1856 roku dbał o rozwój infrastruktury miejskiej (przede wszystkim oczyszczanie miasta, wodociągi, budowa kąpielisk i myjni).

W 1861 roku przyłączono Moabit i Wedding oraz przedmieścia Tempelhof, Schöneberg, Spandau i inne. Rozbudowę miasta regulował plan Hobrechta z 1862 roku. Zabudowa blokowa o wysokości okapu 22 m charakteryzuje wiele dzielnic Berlina. Szybki wzrost liczby ludności, spekulacja budowlana i bieda doprowadziły do niepewnych warunków życia w kamienicach powstających robotniczych dzielnic mieszkaniowych z typowymi dla Berlina wąskimi, wielopoziomowymi podwórkami.

Kiedy premier Prus Otto von Bismarck zjednoczył miasto w małe niemieckie państwo narodowe 18 stycznia 1871 roku, Berlin stał się stolicą Cesarstwa Niemieckiego (do 1945 roku). Po powstaniu cesarstwa nastąpił okres Gründerzeit, w którym Niemcy stały się światową potęgą, a Berlin miastem kosmopolitycznym. Berlin stał się milionowym miastem w 1877 r., a w 1905 r. przekroczył po raz pierwszy granicę dwóch milionów mieszkańców. Cztery dekady pokoju zakończyły się wybuchem I wojny światowej w 1914 r. Po klęsce Niemiec w 1918 r. cesarz Wilhelm II nie wrócił już do Berlina. Uciekł do Holandii.

Administracja

Zabytki

• Brama Brandenburska – symbol miasta, neoklasyczna brama ze słynną kwadrygą bogini Zwycięstwa na szczycie.
• Reichstag / Bundestag
• Siegessäule – kolumna zwycięstwa
• Ewangelicki Kościół Pamięci cesarza Wilhelma I – zbudowany w XIX wieku, zniszczony w czasie II wojny światowej. Ruinę połączono z nowoczesną świątynią.
• Ratusz – nazywany „czerwonym”, reprezentuje styl neorenesansowy.
• Pałac Charlottenburg
• Nowa Synagoga – wybudowana w 1866 roku.
• Zamek Bellevue – XVIII-wieczny klasycystyczny pałac.

Osoby związane z Berlinem

• August von Hohenzollern - Cesarz Niemiecki
• Georg von Schafer Wittelsbach - Król Bawarii
• Karl Friedrich von Wittelsbach - Król Bawarii