Język Czarnokrajestański

Język Czarnokrajestański (Këlht Svæziläjdeg) Kejlśt Szvaecilajdeg po IV reformie KWOK'u

Gwara Teffelhägezahl

1) Fonetyka:

Ø - ol h - ś ä - aj æ - ae ü - uj ë - ej ö - oj õ - y h - h

2) Odmiana przez osoby: Osoba: Końcówka czasownika: Jæ - Ja -e Te - Ty -ëh Øh - On -ët Äh - Ona -ät Üh - Pan / Pani -üt Vøg - My -ot Väg - Wy -at Vüg - Oni -it Vög - Panowie / Panie -üt

3) Äfæbejt (Alfabet):

A Ä Æ B D E Ë F G H H I J K L M N O Ö Ø P R S S T U Ü V W Y Z

4) Vërbajat at 4 kälhat (Czasowniki w 4 gwarach):

Czasowniki w czterech gwarach nr Znaczenie Teffelhä Õbberlhä Dëderlhä Dõberlhä 1 Być Bëjt Beejt Bët Bejt 2 Mieć Häjt Haajt Hæt Hakt 3 Iść Guhët Gueet Ght Kejt 4 Jechać Färt Förd Fät Fibët 5 Nazywać się Nämt Naamet Nät Natët 6 Mówić Zählt Zaaht Zäht Zaahet 7 Spać Slëpt Sleept Slëpt Slëpteerlet 8 Kupować Bõnt Byntet Käfet Kaaft 9 Rozumieć/ Znać Gnöt Gnoot Knët Knejt 10 Czytać Lërt Leerd Lërt Leerjët 11 Pisać Srëbet Sreejbejt Sräbt Sreebejtlet 12 Dziękować Dänket Daankt Dänkd Dänketlet 13 Prosić Dirget Dirdet Dirged Dirgetlet 14 Przepraszać Søret Søret Søret Søret

końcówką bezokolocznika jest litera -t, jeżeli końcówką tematu jest -d, to temat nie otrzymuje końcówki bezokoloicznika. np. Jechać - Förd (Fojrd) odmieniając go przez osoby: Förde... itd. Odmieniuając przez osoby jakiś czasownik kończący się na -t w bezokoliczniku, otrzymamy: np. Beejt - Beeje, Beejëh ... itd. tematem Beejt, jest - Beej Jeżeli w końcówce tematu jest litera, powtarzająca się w końcówce, piszemy tylko jedną!

UWAGA! W gwarze Dõberlhä, nie ma litery "G", zastępuje się ją literą "K"! Osoby w tej gwarze: Jæ, Tu, Ojh, Ajh, Ujh, Vøk, Väk, Vük, Vök. Końcówki są takie same.

W gwarze Dëderlhä, "h", nie czyta się jako "ś", lecz ta litera jest czytana normalnie "h" i w tej gwarze nie ma litery "H"

W gwarze Õbberlhä, "h", jest nieme.

5) Substäjat bëjit dæt sämmedeg at älje kälhat. (Rzeczowniki są takie same we wszystkich gwarach.):

Rodzajniki określone:

Det - ten Dat - ta Dæt - ci Dät - te

Det Mõn (Myn) - człowiek Dat Mäla (Majla) - kobieta Det Vemäl (Femajl) - mężczyzna Det Hüm (Hujm) - dom Dat Kæz (Kaec) - kot Det Hõnd (Hynd) - pies Det Vagn (Fagn) - samochód Dæt Skülai (Szkujlai) - szkoła Det Vrandi (Frandi) - kolega Dat Vranda (Franda) - koleżanka Det Ënt (Ejnt) - koniec Det Ähtungmërk (Aśtungmejrk) - uwaga Dat Heelfa (Helfa) - pomoc Det Hõspitäleer (Hyszpitajleer) - Szpital Det Hër (hejr) - Pan Dat Hära (hajra) - Pani Dät Jänsat (jajnsat) - spodnie Dät Gõgelag (gygelag) - okulary Dät Parjæ (Parjae) - para (rzeczy) Det Bøjigrafte (Boljigrafte) - długopis Dat Drungi (Drungi) - ołówek Dat Karteela (kartela) - kartka Dät Karteelä (kartelai) - karty do gry Dat Spläa (szplaja) - gra Det Bak (Bak) - torba/ blecak/ worek Det Vörk (Fojrk) - praca Det Kindej (kindej) - dziecko Det Radet (radet) - rower Dat Bläse (blajse) - bluza Dat Bläsi (blajsi) - bluzka Det Vido (Fido) - okno Dät Dõrsä (Dyrsaj) - drzwi Det Zimme (Cime) - pokój Det Kino - kino Det Lampe - lampa Det Gärge (Gajrge) - garaż Dat Øvisa (Olfisa) - bióro Det Läjde (Lajjde) - kraj

Aby utworzyć osobę mnogą, czy to w rzeczowniku, czy czasowniku, wymawiane jako przed ostatnią literę, musi być "a" np. spodnie - Dät Jänsat ale też para (rzeczy)- Dät Parjæ (czyt. Parjae) np. drzwi - Dät Dõrsä (Dyrsaj) Przed ostatnią literą nie jest "a", ale w wymowie tak!

6) Dät Nømeralä (Cyfry):

0 Nø (Nol) 1 Äre (Ajre) 2 Zvë (Cfej) 3 Trõ (Try) 4 Virt (Firt) 5 Vëm (Fejm) 6 Së (Sej) 7 Sø (Syl) 8 Äkt (Ajkt) 9 Nëbre (Nejbre) 10 Ti 11 Tiäre (Tiajre) 12 Tizvë (Ticfej) 20 Zvø (Cfol) 21 Zvøäre (Cfolajre) 22 Zvøzvë (Cfolcfej) 30 Trø (Trol) 40 Virø (Firol) 50 Vëø (Fejol) 60 Sëø (Sejol) 70 Søø (Solol) 80 Äkø (Ajkol) 90 Nëbrø (Nejbrol) 100 Hundro (Śundro) 101 Hundro äre 111 Hundro tiäre 200 Zvëro (Cfejro) 300 Trõro (Tryro) 400 Virtro (Firtro) 500 Vëmro (Fejmro) 1000 Tauses (Tałzes) 1001 Tauses äre (Tałzes ajre) 1011 Tauses tiäre (Tałzes tiajre) 1111 Tauseshundro tiäre (Tałzesśundro tiajre) 2000 Zvëes (Cfejes)

7) Dät varbai (Kolory)

► Svæzi (Szwaeci) ► Rõti (Ryti) ► Bläi (Blaji) ► Gul ► Vërdi (Fejrdi) ► Blä (Blaj) ► Rosi (Rosi) ► Grä (Graj)

8) Dët Ënat at pärat ov dët zählt. (Końcówki w częściach mowy)

Dët anvorat: ënat singideg: ënat multideg:

Co robić?                         -t / d                           -

Jaki?; Który? -deg -dag O kim? O czym? ov ... ov... Kogo?; Czyje? -es -as Komu?; Dokąd? to ... to ... Kiedy? at ... -elf at ... -alf Gdzie? at ... at ... Przez co? Którędy? at ... -er at ... -ar Komu? Czemu? vor ... vor ... Z Kim?; Z Czym? mõt ... mat ...

9) Anvotat (Pytania):

Co? - E?
Który?, Jaki? - Kë?  
O kim?- Ov Kë?
Kogo? -Këes?
Komu? -To Kë?
Kiedy? -At Kir?
Gdzie? - At Kæ?
Którędy? - At Kæer?
 Z kim? - Mõt Kë?

10) Dët Tiad (czasy)

I) Nuntid (czas teraźniejszy)

  Rzeczownik odmieniamy przez osoby normalnie

II) Gangätid (czas przeszły)

  Do odmienionego rzeczownika dodajemy dodatkową końcówkę -vorot. 
  np. Jæ at gangelf bëjevort at Mõskva
       Ja w przeszłości byłem w Moskwie

III) Verntid (czas przyszły)

  Do odmienionego rzeczownika dodajemy przedrostek "bal" dodatkową końcówkę -ørot
  np. Te per së jarai bal häjëhørot det vagn.
        Ty za sześć lat będziesz miał samochód.

Pytania: Jeżeli chcemy utworzyć pytanie, stosujemy inne ułożenie zdania. czasownik - rzeczownik - osoba np. Te per së jarai bal häjëhørot det vagn. Bal häjëhørot det vagn per së jarai Te? Ty będziesz miał za sześć lat samochód?

Jeżeli chcemy utworzyć pytanie z przedrostkiem "czy?", to przed pytaniem normalnym piszemy "Dä". np. Dä bal häjëhørot det vagn per së jarai Te? Czy ty będziesz miał samochód za sześć lat?

Odpowiedzi: Taa - Tak Näg - Nie lëss - potwierdzenie używane w drugiej części krótkiej odpowiedzi. kën - zaprzeczenie, używane w drugiej części krótkiej odpowiedzi i zaprzeczenie przed czasownikiem.

        (połączone w czasie przyszłym z bal, dając "kënbal" i wolnostojące w innych czasach)

-długa odpowieć: Taa, Te per së jarai bal häjëhørot det vagn. Tak, ty będziesz miał samochodu za 6 lat. Näg, Te per së jarai kënbal häjëhørot det vagn. Nie, ty nie będziesz miał samochodu za 6 lat.

-krótka odpowieć: Taa, Te lëss. Tak, ty tak. Näg, Te kën. Nie, ty nie. Podstawowe zwroty: Cześć - Hade Dzień dobry - Güdtäk Do widzenia - Vadüh Co słychać - E bëjt at tu? Dobrze - Güd

Vøg dänkeot per læret vøgas këlht! Dziękujemy za naukę naszego języka!