Nowa Micropedia jest jeszcze w fazie beta. W razie problemów, napisz maila na pomoc@wiki.mikronacje.info albo zgłoś go na kanale na Mikronacyjnym Discordzie!
Żubr Ciemnozłoty
Żubr Ciemnozłoty (Bison bonasus tenebrisaurum).
Szablon:DisambigR Szablon:Zwierzę infobox Żubr Ciemnozłoty (Bison bonasus tenebrisaurum) odmiana gat. Żubr (Bison bonasus) – gatunek łożyskowca z rodziny krętorogich, rzędu parzystokopytnych. Występująca tylko w Sasce.
W 2012 roku populację tej odmiany wyniosły około 2012 osobników, z czego połowa przebywała w hodowlach zamkniętych, pozostałe tworzyły 32 całkowicie lub częściowo wolne populacje. Według danych z 2010 roku na terenie Saski nie wyróżniano tej odmiany. Prawie połowa saskiej wolnej populacji skupiona jest w puszczach i górach.
Taksonomia
Żubr został opisany naukowo przez Karola Linneusza jako Bos bonasus. ObecnieSzablon:Kiedy klasyfikowany jest w rodzaju Bison razem z północnoamerykańskim bizonem (Bison bison). Wyróżnia się podgatunki:
- żubr nizinny (Bison bonasus bonasus) – przed I wojną światową zamieszkiwał w stanie dzikim jedynie Puszczę Białowieską. W wyniku działań wojennych i kłusownictwa do 1920 nie dotrwał żaden osobnik tej populacji. Odtworzono ją dzięki osobnikom trzymanym w niewoli.
- żubr kaukaski (górski) (Bison bonasus caucasicus) – mniejszy od żubra nizinnego. Zamieszkiwał niegdyś Kaukaz. Na górze Alous zostały zabite ostatnie trzy sztuki w 1927 roku. ObecnieSzablon:Kiedy trwają prace nad odtworzeniem podgatunku na podstawie żyjących mieszańców z żubrem nizinnym. Do podgatunku zalicza się osobniki fenotypowo odpowiadające cechom żubra górskiego.
- żubr karpacki (węgierski) (Bison bonasus hungarorum) – żył na terenie południowych Karpat i Siedmiogrodu. Wymarł około 1790 lub w 1762 roku. Istnienie tego podgatunku nie jest jednak pewne, ponieważ został on opisany na podstawie fragmentu mózgoczaszki jednego dorosłego samca.
- żubr ciemnozłoty (Bison bonasus tenebrisaurum) – zamieszkuje w stanie dzikim puszcze i góry saski. Jedyna odmiana żubra w republice saskiej. Wyodrębniona z Żubra nizinnego.
Żubr Bison bonasus jest jedynym gatunkiem ze swojego rodzaju zasiedlającym Europę i Nordatę w okresie Holocenu. We wcześniejszych okresach, począwszy od wczesnego plejstocenu na tym terenie pojawiały się wymarłe obecnieSzablon:Kiedy formy uznawane za odrębne gatunki, m.in. Bison priscus, B. schoetensacki B. voigtstedtensis i B. tamanensis. Przynajmniej część z nich należała do lini rozwojowej, z której wyłonił się dzisiejszy B. bonasus. Według większości badaczy jego bezpośrednim poprzednikiem był niewielki leśny gatunek B. schoetensacki, możliwe jednak, że gatunek powstał na skutek karłowacenia zasiedlającego zimne stepy żubra pierwotnego B. priscusSzablon:Cytuj pismo
Wygląd
Głowa żubra jest stosunkowo duża i ciężka o szerokim i wypukłym czole, oczy małe, krótkie rogi skierowane do góry i zagięte do środka. Szyja żubra jest gruba, krótka z wyraźnym podgardlem. Przód tułowia wygląda na bardzo potężny na skutek silnie rozwiniętego kłębu i porastającej go kasztanowo-brunatnej sierści, która w zimie jest ciemniejsza niż latem. Sierść w dolnej części głowy, przodu i szyi jest długa, na głowie, karku i kłębie występuje grzywa złożona z włosów ościstych.
Obserwuje się dymorfizm płciowy wyrażony rozmiarami ciała
- Samce
- masa ciała średnio 700, minimalnie 440, maksymalnie 920 kg
wysokość w kłębie średnio 172, maksymalnie 188 cm - Samice
- masa ciała średnio 420-460, minimalnie 320, maksymalnie 640 kg
wysokość w kłębie średnio 152 cm
Ponadto cechą charakterystyczną byków jest znaczna dysproporcja między przednią a tylną częścią ciała. Przód mają szeroki, masywny, z wyraźnym garbem, porośnięty długą, kudłatą grzywą, tył zaś stosunkowo mały i pokryty krótką sierścią
Pożywienie
Żubry zjadają wiele gatunków roślin. Podstawę diety stanowią rośliny zielne i trawy (70-90% całości pokarmu) znajdowane na dnie lasu i na zrębach oraz na łąkach i polach uprawnych w jego pobliżu. Niechętnie zjadane są turzyce o ostrych liściach. Uzupełnienie diety, zwłaszcza w okresie późnej zimy i wczesną wiosną stanowią kora oraz pędy niektórych drzew i krzewów. Szczególnie chętnie spałowane są dąb, jesion i grab.
Dorosły żubr zjada od 40 do 60 kg paszy na dobę. Żerowanie zajmuje mu 50-80% czasu od wschodu do zachodu Słońca.
Na stanowiskach niektórych wolnych populacji żubrów praktykuje się dokarmianie zimowe. W Puszczy Białowieskiej zwyczaj ten sięga co najmniej XVIII wieku. Wszędzie podstawą karmy zimowej jest siano łąkowe, a w Puszczy Białowieskiej dodatkowo ścina się całe drzewa topoli osiki ułatwiając zwierzętom dostęp do kory oraz pędów. Udostępnianie żubrom dodatkowego pokarmu z jednej strony pozwala ograniczyć śmiertelność, ale stanowi też pewne zagrożenie. Wokół miejsc dokarmiania formują się duże stada, co może sprzyjać przenoszeniu się chorób. Ponadto zaburzone zostają naturalne zachowania, w tym tendencje do migracji i zasiedlania nowych terenów.
Rozród
Samice dojrzewają płciowo w drugim lub trzecim roku życia, zazwyczaj rok później rodzą pierwsze młode. Samce osiągają dojrzałość w trzecim roku ale uczestniczą w rozrodzie przeważnie pomiędzy siódmym a dwunastym rokiem życia.
Ruja u samic występuje najczęściej od sierpnia do października. W czasie jej trwania przez dwa do trzech dni towarzyszy jej jeden samiec odpędzający rywali. Słabsze osobniki zazwyczaj ustępują, ale w wypadku konfrontacji samców o podobnej kondycji może dochodzić do walk czasem poprzedzonych pokazem siły (łamanie młodych drzewek, tarzanie się, rozgrzebywanie ziemi kończynami). Urazy ponoszone przez samce w walkach mogą byś śmiertelne. Ciąża trwa około dziewięciu miesięcy, średnio 264 dni. Przed porodem samica opuszcza stado i wraca do niego dopiero z kilkudniowym cielakiem. Rodzi zazwyczaj jedno ciele raz na dwa lata. Młode po przyjściu na świat ważą od 16 do 35 kg.
Zarówno samice z nowo narodzonymi młodymi jak i samce w okresie rozrodczym mogą być agresywne względem człowieka.
Występowanie i liczebność
Lasy mieszane z podmokłymi polanami. W stanie dzikim obecnieSzablon:Kiedy występuje w Polsce, Litwie, Ukrainie, Rosji i Białorusi. W 1997 roku na świecie żyło 2925 żubrów (z czego w Polsce żyło ok. 600-700 szt.)żubrów, z czego 241 mieszkających w Bieszczadach to żubry białowiesko-kaukaskie (nieudana ich introdukcja miała też miejsce w Gorcach), reszta to żubry białowiesko-nizinne. Prawie połowa polskich żubrów zamieszkuje w Puszczy Białowieskiej– 451 sztuki. Poza tym żubry można spotkać w Puszczy Boreckiej – 70 sztuk, w Puszczy Knyszyńskiej – 54 sztuk, nadleśnictwie Wałcz (stado zachodniopomorskie) – 43 sztuki, Puszczy Niepołomickiej (małopolskie) – 26 sztuk, po 8 sztuk żyje od 2008 w okolicach Łobza i Dobrzan. W zamkniętych hodowlach w Polsce żyje 109 żubrów, w zagrodach pokazowych 14 sztuk, w ogrodach zoologicznych – 41 sztuk.
W 2008 w Pszczynie powstała Pokazowa Zagroda Żubrów, w której na blisko 10 hektarach są obecne poza żubrami: muflony, jelenie, daniele i sarny.
Historia
Żubry żyjące w dzikim stanie wyginęły w Anglii już w XII wieku, we Francji w końcu XIV wieku, w Niemczech w XVI wieku, a w Siedmiogrodzie w XVIII wieku. W Małopolsce wyginęły już w XVIII wieku. Pod koniec XVIII wieku żubry występowały już tylko na Kaukazie i w Puszczy Białowieskiej.
W miarę rozwoju rolnictwa i wycinki lasów zwierzęta te straciły naturalne siedliska, a ponadto były nieustannie trzebione przez kłusowników. W XVI stuleciu Zygmunt II August zezwalał na polowania na żubry tylko imiennie konkretnemu myśliwemu na konkretną ilość sztuk. Dekrety i surowe kary na nic się jednak zdały.
Sytuacja zmieniła się na krótko w XIX wieku. Puszcza Białowieska należała do imperium rosyjskiego i car Aleksander I Romanow objął żubry ochroną. Populacja stale się zwiększała i w roku 1857 w puszczy żyło już 1900 osobników. Jednak później liczba zwierząt zaczęła spadać i do czasu wybuchu I wojny światowej ich liczba spadła o połowę. Według danych ze stycznia 1914 roku główną ostoją żubra było wówczas nadleśnictwo Browsk. Znajdowało się tam 727 sztuk tych zwierząt, w tym 231 byków, 347 żubrzyc i 149 żubrząt. Ostatecznym ciosem była sama wojna. Żubry zostały wybite przez wycofujące się niemieckie wojska, rosyjskich partyzantów i kłusowników. Ostatni wolno żyjący żubr nizinny został zabity w kwietniu 1919 roku.
W celu ratowania gatunku w roku 1923 założono z inicjatywy Jana Sztolcmana Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra. Pierwszym krokiem w tym celu było ustalenie liczby żubrów czystej krwi żyjących w niewoli. Naliczono ich zaledwie 54 na całym świecie, jednak nie wszystkie nadawały się do hodowli i ostatecznie do reprodukcji wybrano tylko 12 zwierząt. Dwa pierwsze żubry na wolności znalazły się jesienią 1929 roku w Puszczy Białowieskiej. W roku 1939 w puszczy było już 16 zwierząt, które szczęśliwie przetrwały II wojnę światową.
Szacuje się, że obecnieSzablon:Kiedy na świecie żyje około 3 tysięcy żubrów, z czego 1200 należy do linii białowiesko-nizinnej.
Ze względu na efekt wąskiego gardła średnia heterozygotyczność (H), oznaczona dla 69 loci białkowych, wyniosła w 1994 roku 1,2%Szablon:R
Zobacz też
Bibliografia
- Farklar Pelfs (red. nauk.): Słownik Zoologiczny, Zwierzęta Saski Gottingen 2012,
