Nowa Micropedia jest jeszcze w fazie beta. W razie problemów, napisz maila na pomoc@wiki.mikronacje.info albo zgłoś go na kanale na Mikronacyjnym Discordzie!

Monarchia Austro-Węgierska: Różnice pomiędzy wersjami

Z Micropedia
imported>Wiktor Marecki
(Trochę poprawiłem)
 
(Nie pokazano 34 wersji utworzonych przez 9 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
'''Austro-Węgry''' - Monarchia Austro-Węgierska, Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane wraz z Krajami Korony Świętego Stefana - istniejące od 24 kwietnia 2005 r. [[wirtualne państwo]]. Jest budowane na wzór historycznej C. i K. Monarchii, jednak z zachowaniem zasad właściwych dla mikronacji. 
Austro-Węgry, wł. '''Monarchia Austro-Węgierska''' lub '''Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane wraz z Krajami Korony Świętego Stefana''' - istniejące od [[24 kwietnia]] [[2005]] r. [[wirtualne państwo]]. Jest budowane na wzór historycznej [[pl.wikipedia:Austro-Węgry|C. i K. Monarchii]], jednak z zachowaniem zasad właściwych dla mikronacji. 
 
{{kraj
{{kraj


|nazwa = Austro-Węgry
|nazwa = Austro-Węgry
|pelna_nazwa = Monarchia Austro-Węgierska
|pelna_nazwa = Monarchia Austro-Węgierska,
Kraje i Królestwa w Radzie Państwa Reprezentowane wraz z Krajami Korony Świętego Stefana
|godlo = Godło_Austro-Węgier_do_1915_roku.png
|godlo = Godło_Austro-Węgier_do_1915_roku.png
|flaga = Bandera_handlowa.png
|flaga = Bandera handlowa.png
|jezyk = polski
|jezyk = polski, niemiecki, węgierski, czeski, serbskochorwacki
|stolica = [[Wien]], [[Budapest]]
|stolica = [[Wiedeń]]/[[Budapeszt]]
|ustroj = [[monarchia dualistyczna|dualistyczna monarchia]] konstytucyjna
|ustroj = [[monarchia]] [[federacja|federacyjna]]
|glowa_panstwa = [[Jego Cesarska i Królewska Mość|Cesarz i Król]]
|glowa_panstwa = [[Jego Cesarska i Królewska Mość]]
|glowa_panstwa_osoba = Maksymilian Teodor I
|glowa_panstwa_osoba = [[Franciszek Leopold I]]
|szef_rzadu = [[premier|Prezydent Ministrów JCKM]]
|szef_rzadu = [[premier|Prezydent Ministrów JCKM]]
|szef_rzadu_osoba = brak
|szef_rzadu_osoba = [[Borys von Targersdorf]]
|niepodleglosc = [[25 kwietnia]] [[2005]]
|niepodleglosc = [[24 kwietnia]] [[2005]]
|waluta = 1 [[Korona austro-węgierska|korona]] (Kr) = 100 halerzy lub fillerów
|waluta = 1 [[Korona austro-węgierska|korona]] (Kr) = 100 halerzy/fillerów
|hymn = [http://images.wikia.com/micropedia/images/2/24/Hymn.ogg Volkshymne]
|domena = austro-wegry.org
|kod = A, H
|hymn = [[Plik:Hymn.ogg]]
|domena = austro-wegry.net}}
}}
 
==Położenie==
==Położenie==
Monarchia Austro-Węgierska to jeden z największych terytorialnie krajów świata oraz Ostii, czyli Kontynentu Wschodniego. Obszar Monarchii rozciąga się na niemal sześciuset osiemdziesięciu tysiącach kilometrów kwadratowych. W Austro-Węgrzech panuje klimat umiarkowany, choć występują między jej poszczególnymi częściami znaczne różnice. Zasadniczo, podzielić można ów obszar na trzy "pasy": południowy, środkowy i północny.
Monarchia Austro-Węgierska to jeden z największych terytorialnie krajów świata oraz Ostii, czyli Kontynentu Wschodniego. Obszar Monarchii rozciąga się na niemal sześciuset osiemdziesięciu tysiącach kilometrów kwadratowych. W Austro-Węgrzech panuje klimat umiarkowany, choć występują między jej poszczególnymi częściami znaczne różnice. Zasadniczo, podzielić można ów obszar na trzy "pasy": południowy, środkowy i północny.


Pas południowy obejmuje kraje nadmorskie i południową część Tyrolu, charakteryzuje się klimatem łagodnym i dość ciepłym. Środkowy to z kolei idealny region dla uprawy wszelkiej maści zbóż i winorośli (zwłaszcza na Wielkiej Nizinie Węgierskiej!) - do niego zalicza się większość obszaru Monarchii. W pasie północnym znajdują się północne Czechy i cały obszar Galicji. Jest to ziemia najchłodniejsza i najsurowsza dla upraw - nie udaje się tu (poza pewnymi wyjątkami) na przykład uprawa winorośli.
Pas południowy obejmuje kraje nadmorskie i południową część Tyrolu, charakteryzuje się klimatem łagodnym i dość ciepłym. Środkowy to z kolei idealny region dla uprawy wszelkiej maści zbóż i winorośli (zwłaszcza na Wielkiej Nizinie Węgierskiej) - do niego zalicza się większość obszaru Monarchii. W pasie północnym znajdują się północne Czechy i cały obszar Galicji. Jest to ziemia najchłodniejsza i najsurowsza dla upraw - nie udaje się tu (poza pewnymi wyjątkami) na przykład uprawa winorośli.


W około 3/4 obszar Monarchii jest górzysty, wyróżnia się tu trzy główne systemy górskie: Alpy, podgórze niemieckie i Karpaty. Monarchia dysponuje też bogatą siecią rzek, z których najważniejszą jest, oczywiście, Dunaj.
W około 3/4 obszar Monarchii jest górzysty, wyróżnia się tu trzy główne systemy górskie: Alpy, podgórze niemieckie i Karpaty. Monarchia dysponuje też bogatą siecią rzek, z których najważniejszą jest, oczywiście, Dunaj.
==Ustrój==
==Ustrój==
Najwyższym prawem Monarchii Austro-Węgier jest [[Ugoda]], która stanowi gwarancję jedności Monarchii. Dodatkowo zarówno Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane jak i Kraje Korony Świętego Stefana posiadają swoje konstytucje.
Najwyższym prawem Monarchii Austro-Węgier jest [[Ugoda]], która stanowi gwarancję jedności Monarchii.
 
Trójpodział władzy prezentuje się następująco:
#Władza wykonawcza:


*Jego Cesarska i Królewska Mość
===Rząd JCKM===
*Rząd Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości
Politykę wewnętrzną i zewnętrzną państwa prowadzi głównie [[Rząd Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości]]. Monarcha desygnuje kandydata na Prezydenta Ministrów (w praktyce najczęściej w wyniku kuluarowych konsultacji w [[Rada Państwa (Austro-Węgry)|Radzie Państwa]]), który następnie musi wygłosić program Rządu i uzyskać wotum zaufania od Rady Państwa.  
    2. Władza ustawodawcza: 
*Parlament, składający się z 3 deputowanych. Dodatkowo, części składowe Monarchii mogą w drodze umowy ustalić zasady obsadzania wspólnego Parlamentu przez członków izb niższych parlamentów części składowych.
     3. Władza sądownicza:
*C. i K. Sąd


===Monarcha===
Zgodnie z obowiązującą obecnie<ref>Stan na 9 stycznia 2021</ref> Ugodą, Monarcha zachowuje szereg prerogatyw, m.in. prawo łaski, prawo do wydawania dekretów z mocą ustawy (te muszą jednak zostać zaaprobowane przez właściwego ministra), prawo ratyfikowania umów międzynarodowych bez zgody Parlamentu (o ile nie dotyczą one układu politycznego bądź wojskowego, czy nie wpływają na prawo krajowe) oraz prawo do wypowiedzenia wojny oraz zawarcia pokoju w przypadkach kiedy Rada Państwa nie może się zebrać bądź ''"w razie znaczącego narażenia na niebezpieczeństwo interesu Monarchii Austro-Węgierskiej, oraz bezpieczeństwa jej obywateli(..)"''<ref>[https://forum.austro-wegry.org/viewtopic.php?f=27&t=694 Tekst obowiązującej Ugody]</ref>.


Politykę wewnętrzną i zewnętrzną państwa prowadzi Rząd. Rola Monarchy została ograniczona do funkcji reprezentacyjnej, chociaż zachował swoje specjalne uprawnienia jak chociażby wydawanie dekretów z mocą ustawy. To Monarcha desygnuje kandydata na Premiera, który następnie musi wygłosić expose i uzyskać wotum zaufania od Parlamentu. Obecnie na podstawie Cesarskiego i Królewskiego Dekretu o Rządzie Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości, zajmuje się on działami administracji rządowej, ich podział między ministerstwa jest ruchomy.
===Federalizacja===
W Monarchii istnieje silny podział terytorialny na [[Kraj koronny|Kraje koronne]] określone w Ugodzie, która przyznaje im też bardzo szeroką autonomię. Taka konstrukcja miała w zamyśle prowadzić do przekształcenia Monarchii w państwo stricte federalne, jednak na chwilę obecną w pełni z tych możliwości korzystają nieliczne samorządy.


==Dom Panujący==
==Dom Panujący==
[[Dom Habsburgów Lotaryńskich]] nie ma tej wielkości, jaką posiadał w historii realnej, jednak cały czas się rozwija. Obecnie seniorem rodu jest Jego Cesarska i Królewska Mość [[Franciszek Józef II]]. Ma czterech synów: Karola, Fryderyka Wilhelma - którego jednak wydziedziczył za ordynarne zachowanie wobec kobiet - oraz Jerzego I. Czwartym pozostaje JCKM Maksymilian Teodor I. JCKW Franciszek Józef II ma również wnuków - Rudolfa, syna arcyksięcia Karola oraz [http://micropedia.wikia.com/wiki/Ferdynand_Habsburg_Lotary%C5%84ski_Radziwi%C5%82%C5%82 Franciszka Ferdynanda] , syna arcyksięcia Jerzego. Jednak zgodnie z prawem Monarchii Austro-Węgierskiej nawet tak wysoka pozycja w rodzie nie daje im żadnych gwarancji na objęcie tronu w przyszłości, ponieważ Monarcha imiennie mianuje swojego następcę.&nbsp;
Domem do którego należą wszyscy panujący monarchowie Austro-Węgier oraz ich rodziny jest [[Dom Habsburgów Lotaryńskich]]. Obecnie seniorem rodu jest Jego Cesarska i Królewska Mość [[Franciszek Leopold I]].  


==Podział administracyjny==
Nestorem rodziny pozostaje jednak niezmiennie aktywny [[Franciszek Józef II]], który ma pięciu synów: Karola, Fryderyka Wilhelma - którego jednak wydziedziczył za ordynarne zachowanie wobec kobiet - oraz Jerzego I. Czwartym pozostaje JCKW [[Maksymilian Teodor I]], piątym zaś JCKM [[Franciszek Leopold I]]. JCKW Franciszek Józef II ma również wnuków - Rudolfa, syna arcyksięcia Karola oraz [http://micropedia.wikia.com/wiki/Ferdynand_Habsburg_Lotary%C5%84ski_Radziwi%C5%82%C5%82 Franciszka Ferdynanda] , syna arcyksięcia Jerzego. Jednak zgodnie z prawem Monarchii Austro-Węgierskiej nawet tak wysoka pozycja w rodzie nie daje im żadnych gwarancji na objęcie tronu w przyszłości, ponieważ Monarcha imiennie mianuje swojego następcę.
 
[[Main|Podział administracyjny Austro-Węgier]]


==Sposób sprawowania rządów w Monarchii Austro-Węgier na przestrzeni historii==
==Sposób sprawowania rządów w Monarchii Austro-Węgier na przestrzeni historii==
W całej historii Monarchii Austro-Węgier generalnie wyróżniamy dwa sposoby sprawowania władzy:


W całej historii Monarchii Austro-Węgier generalnie wyróżniamy dwa sposoby sprawowania władzy:
#Centralny, który opiera się przede wszystkim na istnieniu centralnych jednostek władzy ustawodawczej i wykonawczej, której decyzje obowiązują w każdym zakątku państwa,
#Centralny, który opiera się przede wszystkim na istnieniu centralnych jednostek władzy ustawodawczej i wykonawczej, której decyzje obowiązują w każdym zakątku państwa,
#Dualistyczny I, który opiera się na istnieniu odrębnych jednostek władzy ustawodawczej i wykonawczej dla Przed- i Zalitawi. Monarcha przy takim systemie rządów posiadał o wiele większe uprawniania. Istniały także "urzędy wspólne": Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Wojny i Ministerstwo Skarbu. Ich szefów mianował Monarcha - ich działania dotyczyły całego państwa.
#Dualistyczny I, który opiera się na istnieniu odrębnych jednostek władzy ustawodawczej i wykonawczej dla Przed- i Zalitawi. Monarcha przy takim systemie rządów posiadał o wiele większe uprawniania. Istniały także "urzędy wspólne": Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Wojny i Ministerstwo Skarbu. Ich szefów mianował Monarcha - ich działania dotyczyły całego państwa.
#Dualistyczny II, który zwiększył nieco rolę centralnej administracji, tak aby uelastycznyć wykonywanie władzy. Ten system utrzymał się do dziś.
#Dualistyczny II, który zwiększył nieco rolę centralnej administracji, tak aby uelastycznyć wykonywanie władzy. Ten system utrzymał się do zawieszenia działalności Monarchii.


Pierwsi szefowie rządu centralnego nosili tytuł Kanclerza. Od 2006r. szef rządu nosi miano Premiera i nic nie zapowiada, aby do nazwy "Kanclerz" kiedykolwiek powrócono. W tym samym roku wprowadzono omawiany wyżej dualistyczny system rządów, co nie przyniosło pozytywnych skutków. Wybuchały konflikty między rządami Za- i Przedlitawi. Drastycznie zahamował się rozwój Krajów Korony Świętego Stefana.
Pierwsi szefowie rządu centralnego nosili tytuł Kanclerza. Od 2006 r. szef rządu nosi miano Premiera i nic nie zapowiada, aby do nazwy "Kanclerz" kiedykolwiek powrócono. W tym samym roku wprowadzono omawiany wyżej dualistyczny system rządów, co nie przyniosło pozytywnych skutków. Wybuchały konflikty między rządami Za- i Przedlitawi. Drastycznie zahamował się rozwój Krajów Korony Świętego Stefana.


Widząc pogłębiającą się zapaść polityczno - administracyjną państwa postanowiono powrócić do centralnego sposobu rządzenia. Finalizacją tego pomysłu było wejście w życie 1 stycznia 2008r. nowej Ugody, która oficjalnie powoływania do istnienia Rząd Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości. Pierwszym centralnym premierem został Victorio Mortuus - dotychczasowy szef rady ministrów Zalitawi.
Widząc pogłębiającą się zapaść polityczno - administracyjną państwa postanowiono powrócić do centralnego sposobu rządzenia. Finalizacją tego pomysłu było wejście w życie 1 stycznia 2008r. nowej Ugody, która oficjalnie powoływania do istnienia Rząd Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości. Pierwszym centralnym premierem został Victorio Mortuus - dotychczasowy szef rady ministrów Zalitawi.


W 2011 roku przyjęto nową Ugodę oraz konstytucję austriacką i węgierską, tworzące Prawa Fundamentalne. Wszystkie te dokumenty bazowały na dualizmie, lecz czerpały z korzyści centralizmu, tworząc bardziej elastyczną sytuację; definiowały też na nowo niektóre pojęcia, systematyzując je. Ponadto, konstytucje części składowych Monarchii oddawały specyfikę tychże krajów.
W 2011 roku przyjęto nową Ugodę oraz konstytucję austriacką i węgierską, tworzące Prawa Fundamentalne. Wszystkie te dokumenty bazowały na dualizmie, lecz czerpały z korzyści centralizmu, tworząc bardziej elastyczną sytuację; definiowały też na nowo niektóre pojęcia, systematyzując je. Ponadto, konstytucje części składowych Monarchii oddawały specyfikę tychże krajów.
Po powrocie Monarchii w 2017 roku wprowadzono system z jednym ośrodkiem władzy, aczkolwiek dużą autonomią krajów koronnych.


==Symbole Monarchii Austro-Węgier==
==Symbole Monarchii Austro-Węgier==
===Godło===
''"1. Godłem Wielkim Monarchii Austro-Węgierskiej jest wizerunek czarnego, dwugłowego orła w Koronie Cesarstwa Austriackiego; w szponach orła - miecz, berło i jabłko; na piersi orła - herb Domu Panującego Habsburgów Lotaryńskich; wokół herbu wizerunki Orderu Złotego Runa, Orderu Świętego Stefana, Orderu Marii Teresy, Orderu Leopolda oraz Orderu Żelaznej Korony; na skrzydłach orła tarcze herbowe krajów koronnych, prowincji i terytoriów Monarchii Austro-Węgierskiej.''
''2. Godłem Małym Monarchii Austro-Węgierskiej jest wizerunek czarnego, dwugłowego orła w Koronie Cesarstwa Austriackiego; w szponach orła - miecz, berło i jabłko; na piersi orła - herb Domu Panującego Habsburgów Lotaryńskich; wokół herbu wizerunek Orderu Złotego Runa" (art. 9 ust. 1-2 Ugody)''
===Flaga===
''"Flagę państwową Monarchii Austro-Węgierskiej tworzy flaga Austrii w czerwono-biało-czerwone pasy wraz z tarczą herbową Austrii połączona z flagą Węgier w czerwono-biało-zielone pasy wraz z tarczą herbową Królestwa Węgier." (Art. 9 ust. 3 Ugody)''
===Hymn===
{|
|I.<br />Boże wspieraj, Boże ochroń<br />Nam Cesarza i nasz kraj!<br />Tarczą wiary rządy osłoń<br />Państwu Jego siłę daj!<br />Brońmy przodków Jego koron<br />Zwróćmy wroga wszelki cios<br />Bo z Habsburgów tronem złączon<br />Jest na wieki Austrii los!
|II.<br />Obowiązkom swoim wierni<br />Strzeżmy pilnie świętych praw<br />W ich obronie niech się spełni<br />powołanie do cnych spraw!<br />Pomni, jak to skroń żołnierza<br />Świetnie zdobi lauru krzew<br />Nieśmy chętnie za Cesarza,<br />Za Ojczyznę mienie, krew!
|-
|III.<br />Ludu pilnej pracy zbiory<br />Niech osłania zbrojna moc<br />Niechaj kwitną ducha twory<br />Niech rozświetla światło noc!<br />Austrii Boże daj wsławienie<br />Na szczyt chwały racz ją wznieść<br />Słońca swego skłoń promienie<br />Ku jej chwale, na jej cześć!
|IV.<br />Spólność, jedność powołania,<br />Niech przenika wszystek lud,<br />Bo złączonych sił działania<br />Zdolne przemóc wszelki trud.<br />Dążąc społem ku celowi,<br />Chciejmy bratnio siły zlać,<br />Szczęść Monarsze, szczęść Krajowi,<br />Austria będzie wiecznie trwać!
|}


==Linki==


 
*[[Historia Austro-Węgier]]
=== Godło ===
*[http://awfp.wordpress.com/ Archiwum Austro-Węgierskiej Federacji Piłkarskiej]
 
*[https://forum.austro-wegry.org Forum Monarchii]
[[Plik:Godło_Austro-Węgier_do_1915_roku.png|thumb|Godło Austro-Węgier]]''"Godłem Wielkim Monarchii Austro-Węgierskiej jest wizerunek dwugłowego czarnego orła w koronie, z wpisanymi heraldykami prowincji i krajów Monarchii, na piersi herb Domu Panującego Habsburgów Lotaryńskich, trzymający z lewej strony miecz, z prawej jabłko; nad orłem cesarska korona.''
 
 
 
=== Flaga ===
 
[[Plik:Bandera_handlowa.png|thumb|Flaga Austro-Węgier]]''"Przez flagę Monarchii Austro-Węgierskiej rozumie się austro-węgierską banderę handlową." (Art. 11 us. 4 Ugody)''
 
 
 
=== Hymn ===
I.<br />Boże wspieraj, Boże ochroń<br />Nam Cesarza i nasz kraj!<br />Tarczą wiary rządy osłoń<br />Państwu Jego siłę daj!<br />Brońmy przodków Jego koron<br />Zwróćmy wroga wszelki cios<br />Bo z Habsburgów tronem złączon<br />Jest na wieki Austrii los!
 
II.<br />Obowiązkom swoim wierni<br />Strzeżmy pilnie świętych praw<br />W ich obronie niech się spełni<br />powołanie do cnych spraw!<br />Pomni, jak to skroń żołnierza<br />Świetnie zdobi lauru krzew<br />Nieśmy chętnie za Cesarza,<br />Za Ojczyznę mienie, krew!
 
III.<br />Ludu pilnej pracy zbiory<br />Niech osłania zbrojna moc<br />Niechaj kwitną ducha twory<br />Niech rozświetla światło noc!<br />Austrii Boże daj wsławienie<br />Na szczyt chwały racz ją wznieść<br />Słońca swego skłoń promienie<br />Ku jej chwale, na jej cześć!
 
IV.<br />Spólność, jedność powołania,<br />Niech przenika wszystek lud,<br />Bo złączonych sił działania<br />Zdolne przemóc wszelki trud.<br />Dążąc społem ku celowi,<br />Chciejmy bratnio siły zlać,<br />Szczęść Monarsze, szczęść Krajowi,<br />Austria będzie wiecznie trwać!
 
== Monarchia na filmie ==
 
[[Video:Folder turystyczny Monarchii Austro-Węgier - wersja krótsza|thumb|left|300px]]
[[Video:Folder turystyczny Monarchii Austro-Węgier - wersja dłuższa|thumb|300px|right]]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
<br />
 
== Linki ==
* [[Historia Austro-Węgier]]
* [http://awfp.wordpress.com/ Archiwum Austro-Węgierskiej Federacji Piłkarskiej]
* [http://www.austro-wegry.net Strona internetowa Monarchii Austro-Węgierskiej]
* [http://old.austro-wegry.net/main.php Stara strona Monarchi Austro-Węgierskiej]
 
{{Austro-Węgry}}
{{Austro-Węgry}}
{{Kontynent Wschodni}}
{{Kontynent Wschodni}}
{{Premierzy Austro-Węgier}}
{{Składy rządów}}
{{Medal|miesiac=luty|rok='06}}
{{Medal|miesiac=luty|rok='06}}
[[Kategoria:Austro-Węgry|!]]
[[Kategoria:Austro-Węgry|!]]
[[Kategoria:Państwa]]
[[Kategoria:Państwa]]
<references />
{{DEFAULTSORT:Austro-Węgry}}

Aktualna wersja na dzień 23:33, 23 sie 2022

Austro-Węgry, wł. Monarchia Austro-Węgierska lub Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane wraz z Krajami Korony Świętego Stefana - istniejące od 24 kwietnia 2005 r. wirtualne państwo. Jest budowane na wzór historycznej C. i K. Monarchii, jednak z zachowaniem zasad właściwych dla mikronacji. 

Austro-Węgry
Monarchia Austro-Węgierska, Kraje i Królestwa w Radzie Państwa Reprezentowane wraz z Krajami Korony Świętego Stefana
Język(i) urzędowe polski, niemiecki, węgierski, czeski, serbskochorwacki
Stolica Wiedeń/Budapeszt
Ustrój polityczny monarchia federacyjna
Głowa państwa
Jego Cesarska i Królewska Mość Franciszek Leopold I
Szef Rzadu
Prezydent Ministrów JCKM Borys von Targersdorf
Religia państwowa brak
Uzyskanie niepodległości 24 kwietnia 2005
Waluta 1 korona (Kr) = 100 halerzy/fillerów
Hymn państwowy Plik:Hymn.ogg
Kod samochodowy brak
Domena internetowa austro-wegry.org

Położenie

Monarchia Austro-Węgierska to jeden z największych terytorialnie krajów świata oraz Ostii, czyli Kontynentu Wschodniego. Obszar Monarchii rozciąga się na niemal sześciuset osiemdziesięciu tysiącach kilometrów kwadratowych. W Austro-Węgrzech panuje klimat umiarkowany, choć występują między jej poszczególnymi częściami znaczne różnice. Zasadniczo, podzielić można ów obszar na trzy "pasy": południowy, środkowy i północny.

Pas południowy obejmuje kraje nadmorskie i południową część Tyrolu, charakteryzuje się klimatem łagodnym i dość ciepłym. Środkowy to z kolei idealny region dla uprawy wszelkiej maści zbóż i winorośli (zwłaszcza na Wielkiej Nizinie Węgierskiej) - do niego zalicza się większość obszaru Monarchii. W pasie północnym znajdują się północne Czechy i cały obszar Galicji. Jest to ziemia najchłodniejsza i najsurowsza dla upraw - nie udaje się tu (poza pewnymi wyjątkami) na przykład uprawa winorośli.

W około 3/4 obszar Monarchii jest górzysty, wyróżnia się tu trzy główne systemy górskie: Alpy, podgórze niemieckie i Karpaty. Monarchia dysponuje też bogatą siecią rzek, z których najważniejszą jest, oczywiście, Dunaj.

Ustrój

Najwyższym prawem Monarchii Austro-Węgier jest Ugoda, która stanowi gwarancję jedności Monarchii.

Rząd JCKM

Politykę wewnętrzną i zewnętrzną państwa prowadzi głównie Rząd Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości. Monarcha desygnuje kandydata na Prezydenta Ministrów (w praktyce najczęściej w wyniku kuluarowych konsultacji w Radzie Państwa), który następnie musi wygłosić program Rządu i uzyskać wotum zaufania od Rady Państwa.

Monarcha

Zgodnie z obowiązującą obecnie[1] Ugodą, Monarcha zachowuje szereg prerogatyw, m.in. prawo łaski, prawo do wydawania dekretów z mocą ustawy (te muszą jednak zostać zaaprobowane przez właściwego ministra), prawo ratyfikowania umów międzynarodowych bez zgody Parlamentu (o ile nie dotyczą one układu politycznego bądź wojskowego, czy nie wpływają na prawo krajowe) oraz prawo do wypowiedzenia wojny oraz zawarcia pokoju w przypadkach kiedy Rada Państwa nie może się zebrać bądź "w razie znaczącego narażenia na niebezpieczeństwo interesu Monarchii Austro-Węgierskiej, oraz bezpieczeństwa jej obywateli(..)"[2].

Federalizacja

W Monarchii istnieje silny podział terytorialny na Kraje koronne określone w Ugodzie, która przyznaje im też bardzo szeroką autonomię. Taka konstrukcja miała w zamyśle prowadzić do przekształcenia Monarchii w państwo stricte federalne, jednak na chwilę obecną w pełni z tych możliwości korzystają nieliczne samorządy.

Dom Panujący

Domem do którego należą wszyscy panujący monarchowie Austro-Węgier oraz ich rodziny jest Dom Habsburgów Lotaryńskich. Obecnie seniorem rodu jest Jego Cesarska i Królewska Mość Franciszek Leopold I.

Nestorem rodziny pozostaje jednak niezmiennie aktywny Franciszek Józef II, który ma pięciu synów: Karola, Fryderyka Wilhelma - którego jednak wydziedziczył za ordynarne zachowanie wobec kobiet - oraz Jerzego I. Czwartym pozostaje JCKW Maksymilian Teodor I, piątym zaś JCKM Franciszek Leopold I. JCKW Franciszek Józef II ma również wnuków - Rudolfa, syna arcyksięcia Karola oraz Franciszka Ferdynanda , syna arcyksięcia Jerzego. Jednak zgodnie z prawem Monarchii Austro-Węgierskiej nawet tak wysoka pozycja w rodzie nie daje im żadnych gwarancji na objęcie tronu w przyszłości, ponieważ Monarcha imiennie mianuje swojego następcę.

Sposób sprawowania rządów w Monarchii Austro-Węgier na przestrzeni historii

W całej historii Monarchii Austro-Węgier generalnie wyróżniamy dwa sposoby sprawowania władzy:

  1. Centralny, który opiera się przede wszystkim na istnieniu centralnych jednostek władzy ustawodawczej i wykonawczej, której decyzje obowiązują w każdym zakątku państwa,
  2. Dualistyczny I, który opiera się na istnieniu odrębnych jednostek władzy ustawodawczej i wykonawczej dla Przed- i Zalitawi. Monarcha przy takim systemie rządów posiadał o wiele większe uprawniania. Istniały także "urzędy wspólne": Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Wojny i Ministerstwo Skarbu. Ich szefów mianował Monarcha - ich działania dotyczyły całego państwa.
  3. Dualistyczny II, który zwiększył nieco rolę centralnej administracji, tak aby uelastycznyć wykonywanie władzy. Ten system utrzymał się do zawieszenia działalności Monarchii.

Pierwsi szefowie rządu centralnego nosili tytuł Kanclerza. Od 2006 r. szef rządu nosi miano Premiera i nic nie zapowiada, aby do nazwy "Kanclerz" kiedykolwiek powrócono. W tym samym roku wprowadzono omawiany wyżej dualistyczny system rządów, co nie przyniosło pozytywnych skutków. Wybuchały konflikty między rządami Za- i Przedlitawi. Drastycznie zahamował się rozwój Krajów Korony Świętego Stefana.

Widząc pogłębiającą się zapaść polityczno - administracyjną państwa postanowiono powrócić do centralnego sposobu rządzenia. Finalizacją tego pomysłu było wejście w życie 1 stycznia 2008r. nowej Ugody, która oficjalnie powoływania do istnienia Rząd Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości. Pierwszym centralnym premierem został Victorio Mortuus - dotychczasowy szef rady ministrów Zalitawi.

W 2011 roku przyjęto nową Ugodę oraz konstytucję austriacką i węgierską, tworzące Prawa Fundamentalne. Wszystkie te dokumenty bazowały na dualizmie, lecz czerpały z korzyści centralizmu, tworząc bardziej elastyczną sytuację; definiowały też na nowo niektóre pojęcia, systematyzując je. Ponadto, konstytucje części składowych Monarchii oddawały specyfikę tychże krajów.

Po powrocie Monarchii w 2017 roku wprowadzono system z jednym ośrodkiem władzy, aczkolwiek dużą autonomią krajów koronnych.

Symbole Monarchii Austro-Węgier

Godło

"1. Godłem Wielkim Monarchii Austro-Węgierskiej jest wizerunek czarnego, dwugłowego orła w Koronie Cesarstwa Austriackiego; w szponach orła - miecz, berło i jabłko; na piersi orła - herb Domu Panującego Habsburgów Lotaryńskich; wokół herbu wizerunki Orderu Złotego Runa, Orderu Świętego Stefana, Orderu Marii Teresy, Orderu Leopolda oraz Orderu Żelaznej Korony; na skrzydłach orła tarcze herbowe krajów koronnych, prowincji i terytoriów Monarchii Austro-Węgierskiej. 2. Godłem Małym Monarchii Austro-Węgierskiej jest wizerunek czarnego, dwugłowego orła w Koronie Cesarstwa Austriackiego; w szponach orła - miecz, berło i jabłko; na piersi orła - herb Domu Panującego Habsburgów Lotaryńskich; wokół herbu wizerunek Orderu Złotego Runa" (art. 9 ust. 1-2 Ugody)

Flaga

"Flagę państwową Monarchii Austro-Węgierskiej tworzy flaga Austrii w czerwono-biało-czerwone pasy wraz z tarczą herbową Austrii połączona z flagą Węgier w czerwono-biało-zielone pasy wraz z tarczą herbową Królestwa Węgier." (Art. 9 ust. 3 Ugody)

Hymn

I.
Boże wspieraj, Boże ochroń
Nam Cesarza i nasz kraj!
Tarczą wiary rządy osłoń
Państwu Jego siłę daj!
Brońmy przodków Jego koron
Zwróćmy wroga wszelki cios
Bo z Habsburgów tronem złączon
Jest na wieki Austrii los!
II.
Obowiązkom swoim wierni
Strzeżmy pilnie świętych praw
W ich obronie niech się spełni
powołanie do cnych spraw!
Pomni, jak to skroń żołnierza
Świetnie zdobi lauru krzew
Nieśmy chętnie za Cesarza,
Za Ojczyznę mienie, krew!
III.
Ludu pilnej pracy zbiory
Niech osłania zbrojna moc
Niechaj kwitną ducha twory
Niech rozświetla światło noc!
Austrii Boże daj wsławienie
Na szczyt chwały racz ją wznieść
Słońca swego skłoń promienie
Ku jej chwale, na jej cześć!
IV.
Spólność, jedność powołania,
Niech przenika wszystek lud,
Bo złączonych sił działania
Zdolne przemóc wszelki trud.
Dążąc społem ku celowi,
Chciejmy bratnio siły zlać,
Szczęść Monarsze, szczęść Krajowi,
Austria będzie wiecznie trwać!

Linki

  1. Stan na 9 stycznia 2021
  2. Tekst obowiązującej Ugody